2.8 Leerdoelen en toetsen
Literatuur
- Anderson, L.W. & Krathwohl, D.R. (Eds.) (2001). A Taxonomy for Learning, Teaching and Assessing: A Revision of Bloom’s Taxonomy of Educational Objectives. New York: Longman.
- Biggs, J. (2012). What the student does: Teaching for enhanced learning. Higher Education Research & Development 31(1), 39-55.
- Knevel, R. (2013). Taxonomieën zijn hot… en handig. Culemborg: Bureau ICE.
- Krathwohl, D.R. (2002). A revision of Bloom’s Taxonomy: An overview. Theory into Practice 41 (4), 212-218.
Achtergrond
Formatieve toetsing – De toetsspecial Leren van toetsen (van der Kleij et al, 2017) op de Cito-website Toetswijzer heeft betrekking op het gebruik van toetsen voor formatieve doeleinden. In de afgelopen jaren zijn er veel begrippen ontstaan die samenhangen en deels samenvallen met het begrip formatieve toetsing. Veelgebruikte begrippen zijn opbrengstgericht werken, assessment for learning en diagnostisch toetsen. Het doel van deze publicatie is om de lezer wegwijs te maken in de betekenis van deze begrippen, de overeenkomsten en verschillen tussen deze begrippen te verduidelijken en een beeld te schetsen van de betekenis van deze begrippen voor de onderwijspraktijk in de klas. Hierbij wordt uitgegaan van de context van het primair onderwijs, maar de beschreven benaderingen kunnen in alle vormen van onderwijs worden toegepast.
- Van der Kleij, F., Vermeulen, Eggen, T. en Veldkamp, B. (2017). Leren van toetsen – Een cyclisch proces. Arnhem: Cito
Controlevragen en exitkaarten – De artikelen hieronder leveren ideeën voor het vormgeven van formatieve toetsing tijdens en direct na afloop van de les door middel van controlevragen en exitkaarten:
- Langendonck, K. (2016). Vragen? Geen vragen! NVOX 41(9), 468-469.
- Scheffers-Sap, M. (2014). Wat hebben ze geleerd, welk kwartje is gevallen? Exitkaarten. NVOX 39(8), 410-413.
Formatieve en summatieve toetsing – Het artikel en de bijbehorende PowerPoint-presentatie hieronder gaan in op de rol die formatieve en summatieve toetsing kan spelen bij het ontwerpen en onderzoeken van lessenseries (zie paragraaf 7.4 en 7.5 van het handboek), maar de ideeën erin zijn ook deels bruikbaar bij het voorbereiden van een lessenreeks over een onderwerp op basis van het gebruikte leerboek.
- Millar, R. (2016). Using assessment to drive the development of teaching-learning sequences. In J. Lavonen, K. Juuti, J. Lampiselkä, A. Uitto & K. Hahl (Eds.), Conference Proceedings of ESERA 2015: Science Education Research: Engaging Learners for a Sustainable Future (part 11, pp. 1631-1642). Helsinki: University of Helsinki.
- Using assessment to drive the development of teaching-learning sequences – PowerPoint-presentatie van Robin Millar bij zijn lezing op de ESERA-conferentie 2015.
RTTI-systeem – De website van Docentplus.nl geeft informatie over het RTTI-systeem. Ook het stuk hieronder geeft een beknopte karakterisering van de vier vraagcategorieën.
PLON-examens – Eén van de publicaties van het Project Leerpakketontwikkeling Natuurkunde (PLON) is het boek Principes voor nieuwe examens (Bijker, 1982) met constructieregels, voorbeeldopgaven en een voorbeeldexamen voor mavo als ‘handleiding’ voor de constructie van de (van de reguliere eindexamens afwijkende) eindexamens mavo in het kader van dit project.
- Bijker, W.E. (1982). Principes voor nieuwe examens. Zeist: NIB.
Leerdoelen en toetsen – Achtergrondinformatie over verschillende theoretische en praktische aspecten van leerdoelen en toetsen is ook te vinden in de volgende stukken:
Toetskwaliteit – Het stuk hieronder geeft een overzicht van de eisen die in zijn algemeenheid aan een toets worden gesteld wat betreft validiteit, betrouwbaarheid, transparantie, bruikbaarheid en correctievoorschrift (inclusief een checklijst). Met daarbij ook een aantal tips voor het formuleren van open vragen en meerkeuzevragen in een toets.
- Toetskwaliteit | Auteur: Peter Uylings
Practicumtoetsen – Voor het toetsen van practicumvaardigheden: zie paragraaf 2.7.9 over practica op deze handboekwebsite. Daar staat een voorbeeld van een Cito-practicumtoets met drie onderdelen: voorbereiding, uitvoering en conclusies. In de docentenhandleiding bij deze practicumtoets is aangegeven welke practicumvaardigheden van de leerlingen ermee worden getoetst, en hoe deze met behulp van een correctiemodel beoordeeld kunnen worden.
Digitale quiz-tools – Er komen steeds meer digitale quiz-tools beschikbaar, zoals Formative, EdPuzzle en Socrative. Een deel van de tools is geschikt voor formatieve toetsing, al dan niet met wedstrijdelement (zie paragraaf 2.7.10 over gamification in het handboek). Een ander deel van de tools is bruikbaar bij flipping the classroom (zie paragraaf 2.7.6 in het handboek). Het artikel hieronder gaat in op de redenen om die tools waarvoor te gaan gebruiken: motivatie en efficiënte/effectieve lessen.
- Digitale quiz-tools | Auteur: Liliane Bouma (Bron: Verslag WND-conferentie 2017)
Eindtoetsen en examens – De artikelen hieronder geven aandachtspunten voor het maken en corrigeren van eindtoetsen (waaronder examens).
- Thurlings, A. (2018). Een toetsmatrijs?! NVOX 43(8), 406-407.
- Thurlings, A. (2018). Nederlands is mijn ‘goedste’ vak – Toetsen en taal. NVOX 43(9), 500-501.
- Wooning, J. (2020). Centrale examens. NVOX 45(4), 204-205.
Lesmaterialen
Exactueel – Op de website van Natuurkunde.nl staat onder “Opgaven” een groot aantal aan de actualiteit ontleende (oefen)opgaven van de Stichting Exaktueel. Deze opgaven zijn vaak ook met enige aanpassing om te vormen tot toetsopgaven, en kunnen op zijn minst dienst doen als inspiratiebron voor het maken van dat soort opgaven.
Examenopgaven – Op de website van de NVON is een zeer groot aantal eindexamens vmbo, havo en vwo te vinden, eveneens een rijke bron van inspiratie voor het maken van toetsopgaven.
Denkvaardigheden – Op de SLO-website Hogere denkvaardigheden staan voorbeeldopdrachten voor meerdere vakken op verschillende niveaus (vmbo, havo en vwo) die een beroep doen op de hogere denkvaardigheden uit de taxonomie van Bloom. Daarnaast geeft de website criteria waarmee leraren zelf bestaande opdrachten kunnen toetsen en aanpassen, of nieuwe opdrachten kunnen maken. Het artikel hieronder geeft een korte beschrijving van de achterliggende ideeën.
- Rodenboog, M. & Spek, W. (2016). Hogere denkvaardigheden voor alle leerlingen. NVOX 41(1), 48-49.
Hulpmiddelen
Formatief evalueren – De toolkit op de SLO-website Formatief evalueren geeft handige instrumenten en documentatie die direct in de praktijk van klas en opleiding te gebruiken is. Op de website van Ecent staat een korte beschrijving van de toolkit:
- Schalk, H. (2019). Toolkit Formatief Evalueren vernieuwd en uitgebreid. Utrecht: Ecent.
De artikelen hieronder gaan in op de cyclus van formatief evalueren in drie of vijf fasen.
- Van Rossum, J. (2019). Formatief toetsen draagt bij aan diepgaand leren – Scrum@school reguleert en structureert formatief toetsen. NVOX 44(2), 70-71.
- Schalk, H. & Van den Berg, E. (2019). Snelle feedback – Leerwinst voor leerlingen en leraren. NVOX 44(3), 156-157.