Handboek Natuurkundedidactiek

6.4 Basisonderwijs

Literatuur

Achtergrond

NGSS – De website van de Amerikaanse National Academy of Sciences geeft veel gratis ondersteunende documenten en achtergrondliteratuur over de Next Generation Science Standards.

Talentkracht – De website Talentenkracht laat met filmpjes zien wat 3- tot 6-jarige basisschoolleerlingen kunnen.

Leerkrachten en de Pabo – De tijd voor W&T op de meeste Pabo’s is minimaal, ongeveer 200 studielasturen voor natuurwetenschap, milieu en techniek (Van Graft, 2003) op een totaal van 6000 uur voor een studieprogramma van vier jaar. Met de huidige nadruk op rekenen en taal is het onwaarschijnlijk dat er meer Pabo-tijd vrijkomt voor W&T. Wel experimenteren veel Pabo’s, waaronder de Hogeschool van Amsterdam en de Ipabo, met een minor voor W&T of een bètaprofilering of andere specialisaties om OOL en/of W&T meer aandacht te geven. Ook is er nationaal een opleiding ontwikkeld voor Onderwijskundig Expert Wetenschap en Techniek en Onderzoekend en Ontwerpend Leren.

  • Van Graft, M. (2003). Natuurkunde in de basisschool?! In J. Kortland, J. Hellemans & F. Budding (Red.), Verslag WND-conferentie 2002: Natuurkunde uitlijnen. Utrecht: WND.

Vakdidactiek – Er zijn uitstekende boeken voor vakdidactiek op het niveau van de basisschool. Het boek Praktische didactiek voor natuuronderwijs (De Vaan & Marell, 2012) wordt al vele jaren in verschillende edities gebruikt als vakdidactiekboek op alle Pabo’s en is niet alleen een leerboek, maar ook een rijk naslagwerk. Een goed alternatief is het boek Wetenschap en techniek op de basisschool (Van Keulen & Oosterheert, 2016). Beide boeken zijn ook vanuit internationaal perspectief up-to-date.

  • De Vaan, E. & Marell, J. (2012). Praktische didactiek voor natuuronderwijs (7e editie). Bussum: Coutinho.
  • Van Keulen, H. & Oosterheert, I. (2016). Wetenschap en techniek op de basisschool (2e editie). Groningen: Noordhoff.

Het artikel hieronder beschrijft een pedagogisch-didactisch raamwerk waarmee leerkrachten hun leerlingen kunnen begeleiden tijdens de verschillende fasen van onderzoekend leren (zoals het opzetten en uitvoeren van onderzoek, het concluderen en het presenteren van uitkomsten) door aandacht te besteden aan conceptuele, procedurele en sociale kennis en kennis van wetenschap.

Lespraktijk – De artikelen hieronder geven praktijkvoorbeelden van het gebruik van concept cartoons als aanzet voor het doen van onderzoek door basisschoolleerlingen.

Lesmaterialen

Lesactiviteiten – Ideeën en suggesties voor lesactiviteiten zijn te vinden op de websites: Proefjes.nl (zeker ook bruikbaar voor onderbouw vmbo/havo/vwo), Nuffield Primary Science en Science 5-13. Daarnaast zijn er twaalf universitaire wetenschapsknooppunten, elk met eigen websites, lesmateriaal en aanbod van begeleiding.
De SLO-website Orientatie op jezelf en wereld geeft niet alleen suggesties voor lesactiviteiten, maar ook leerlijnen.

Het artikel hieronder geeft een overzicht van de verschillende Nederlandse initiatieven en daarmee bronnen voor lesactiviteiten voor natuurwetenschap op de basisschool.

Hulpmiddelen

Meetinstrumenten – Om W&T/OOL-onderwijs serieus te nemen, moet het mogelijk zijn om resultaten van dat onderwijs – de onderzoeks- en ontwerpvaardigheden van leerlingen – te meten. In een door het Platform bèta/techniek gesponsord programma zijn vijf teams bezig met ontwikkeling en onderzoek naar het meten van onderzoeks- en ontwerpvaardigheden. Deze projecten zullen uiteindelijk resulteren in een gereedschapskist met instrumenten die ook interessant is voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs.

Boonstra et al (2012) produceerden een instrument in de vorm van rubrics waarmee OOL-vaardigheden van leerlingen kunnen worden geëvalueerd. Een verbeterde versie werd geëvalueerd door Van Keulen & Slot (2014) en is ook interessant voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs.

Kruit (2016) ontwikkelde een schriftelijke toets en een praktische toets (een soort mini-onderzoek ofwel performance assessment) om onderzoeksvaardigheden te meten plus een lessenserie om deze vaardigheden te ontwikkelen. Hiermee is in het voorjaar van 2016 geëxperimenteerd in 32 schoolklassen (groep 7 en 8).

  • Kruit, P. (2016). Het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden bij kinderen op basisscholen in de groepen 6, 7 en 8. Amsterdam: HvA, Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding.