Literatuur

• Bakas, C. & Mikropoulos, T. (2003). Design of virtual environments for the comprehension of planetary phenomena based on students’ ideas. International Journal of Science Education 25(8), 949-967.
• Birriel, J.J. (2009). A simple demonstration of absorption spectra using tungsten holiday lights. Astronomy Education Review 8(1).
• Bleijendaal, F. (2010). Sterrenkunde in de brugklas. NVOX 35(2), 54-56.
• Lelliott, A. & Rollnick, M. (2010). Big ideas: A review of astronomy education research 1974-2008. International Journal of Science Education 32(13), 1771-1799.
• Noce, G., Torosantucci, G. & Vicentini, M. (1988). The floating of objects on the moon: prediction from a theory of experimental facts? International Journal of Science Education 10(1), 61-70.
• Shepardson, D.P., Niyogi, D., Choi, S. & Charusombat, U. (2009). Seventh grade students’ conceptions of global warming and climate change. Environmental Education Research 15(5), 549-570.
• Van der Hoeven (2013). Astrofotografie in de ANW-les: Sterrenkunde vanuit de achtertuin. NVOX 38(8), 372-373.

Lesmaterialen

NOVA – De hieronder genoemde module van de Nederlandse Onderzoeksschool voor Astronomie (NOVA) is mogelijk bruikbaar als bron van ideeën voor en/of als aanvulling op hoofdstukken over astronomie/astrofysica in de leerboeken.

• Van der Hoeven, A. (2012). Een algemene inleiding in de Astronomie. Leiden: NOVA (Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie).

NLT – De NLT-modules Klimaatverandering (vwo), IJs en klimaat (vwo), Levensloop van sterren (vwo) en Meten aan melkwegstelsels (vwo) zijn te vinden op de website van de Vereniging NLT.

Lespraktijk – Het artikel hieronder beschrijft een mogelijke aanpak van het onderwerp astrofysica in de ANW-lessen.

• Haemers, S. (2014). Een fascinerend verhaal – Het heelal in leerdoelen. NVOX 39(10), 502-503.

Rollenspel – Een rollenspel kan goed werken bij het inzichtelijk maken van de onderlinge beweging van de Aarde, Maan, Zon, planeten, kometen en sterren.

• Rollenspel: Zonnestelsel | Auteur: Ed van den Berg (Bron: Verslag WND-conferentie 2017)

Leerlingactiviteiten – Het hieronder genoemde artikel beschrijft een mogelijke leerlingactiviteit rond de overgang van Mercurius voor de Zon op 9 mei 2016, waarbij het nu dan het wachten is op de volgende planeetovergang.

• Bhutta, T. (2016. View the transit of Mercury from school. IOP Newsletter Classroomphysics (36), 1;7-8.

Het artikel hieronder gaat in op de ontdekking van exoplaneten en een leerlingactiviteit rond het bepalen van vijf eigenschappen van ‘onze’ exoplaneet Nachtwacht.

Vijlbrief, H. (2020). Onze exoplaneet Nachtwacht. NVOX 49(5), 236-237

Hulpmiddelen

Begripsvragen – het document hieronder bevat voor de leerstofdomeinen havo E1 (Zonnestelsel en heelal, beperkt tot elektromagnetische straling) en vwo E2 (Elektromagnetische straling en materie) van de examenprogramma’s een verzameling begripsvragen in de vorm van meerkeuzevragen, tekenvragen, open vragen en ordeningsvragen. Deze begripsvragen zijn in te zetten voor de diagnose van begripsproblemen en voor begripsontwikkeling, onder andere door middel van formatieve toetsing en feedback (zie paragraaf 3.5.1 in het handboek).

• Begripsvragen: Elektromagnetische straling | Samenstelling: Koos Kortland

Zonnestelsel en heelal – De website Solar System to Scale geeft een goed beeld van de schaal van het zonnestelsel, en de YouTube-film Cosmic Voyage geeft een goed beeld van de schaal van het heelal.

 Planetarium – De website van de Nederlandse Onderzoeksschool voor Astronomie (NOVA) geeft informatie over een schoolbezoek van het mobiel planetarium.

Voor een planetarium op de pc is het programma Stellarium erg mooi. Veel mogelijkheden om het zicht op de sterrenhemel aan te passen en plaats en tijd van kijken te bepalen. Open source en beschikbaar op linux, windows en OS-X.

Telescoop – De website Worldwide Telescope van de American Astronomical Society maakt het mogelijk om onderzoek te doen met astronomische data en beelden.

Exoplaneten – Op de website Exoplaneten staan alle data die in de loop der jaren over exoplaneten zijn verzameld.

 Simulaties – Op de website Phet-Colorado > Physics zijn simulaties te vinden van onder andere planeetbeweging en gravitatiekracht (Gravity and Orbits, My Solar System en Gravity Force Lab), het broeikaseffect en het spectrum van een zwarte straler (met werkbladen en didactische tips).

De simulatie Kanon van Newton is goed bruikbaar voor het introduceren van de cirkelbeweging van een satelliet rond de aarde (en daarmee van de cirkelbewegingen van planeten en manen in het zonnestelsel).