Literatuur

• Black, P. & Wiliam, D. (1998). Assessment and classroom learning. Assessment in Education 5(1), 7-71.
• Bruijnesteijn, H. (2015). De propalogie – 1. NVOX 40(8), 413.
• Emmett, K., Klaassen, K. & Eijkelhof, H. (2009). Fast feedback in classroom practice. Physics Education 44(3), 246-252.
• Hake, R. (1998). Interactive-engagement versus traditional methods: A six-thousand-student survey of mechanics test data for introductory physics courses. American Journal of Physics 66, 64-74.
• Hattie, J. & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of Educational Research 77(1), 81-112.
• Hattie, J. (2009). Visible Learning: A Synthesis of over 800 Meta-analyses Relating to Achievement. London: Routledge.
• Hattie, J. & Yates, G. (2014). Visible Learning and the Science of how we Learn. London: Rout­ledge.
• Heck, A. & Van Gastel, L. (2006). Mathematics on the threshold. International Journal of Math­ematical Education in Science & Technology 37(8), 925-945.
• Mazur, E. (1997). Peer Instruction – A User’s Manual. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Megowan-Romanowicz, C. (2016). Whiteboarding: A tool for moving classroom discourse from answer-making to sense-making. The Physics Teacher 54(2), 83-86.
• Van den Berg, E. (2001). Onmiddellijke diagnose en feedback in natuur- en scheikundelessen. NVOX 26(8), 407-410.
• Van den Berg, E. (2007). Krachtendiagrammen, begripsproblemen en snelle feedback. NVOX 32 (8), 354-356.
• Van den Berg, E. & Vonk, R. (2010). Meer ordeningsvraagstukken. NVOX 35(6), 264-266.
• Vonk, R. (2010). Ranking tasks in de natuurkundeles – Werken aan de ontwikkeling van concep­ten. NVOX 35(2), 62-63.

Achtergrond

Vraagvormen – Achtergrondinformatie over de verschillende vraagvormen en het gebruik daarvan in peer instruction is ook te vinden in het volgende stuk:

• Peer Instruction

Lesmaterialen

Werkbladen – De volgende werkbladen rond enkele vakinhoudelijke domeinen zijn specifiek ontwikkeld voor formatieve toetsing en fast feedback.

Bij gebruik van het werkblad Krachtendiagrammen in de klas (als werkblad of in de vorm van een PowerPoint-presentatie) kunnen naar eigen inzicht situaties worden geschrapt en/of toegevoegd.

• Krachtendiagrammen (docentenversie) | Auteur: Ed van den Berg.

Bij het werkblad Elektrische schakelingen wordt gebruik gemaakt van voorspellingen die vervolgens via practicum of simulatie met PhET worden geverifieerd. De voorspellingen worden door de leerlingen in een box geschreven, waardoor de leraar in één oogopslag kan zien of ze goed of fout zijn. Door een snelle rondgang weet de leraar meteen of er misconcepties zijn waarop plenair moet worden ingegaan. De vragen in werkblad 4 komen uit het NiNa-pilotmateriaal, maar zijn hier in een meerkeuzeformat samengebracht om de discussie tussen leerlingen in twee- of drietallen te stimuleren.

• Elektrische schakelingen (leerlingenversie) | Auteurs: Ed van den Berg & Loran de Vries.

Het werkblad Deeltjesinteracties over behoudswetten, symmetrieën en reactiediagrammen is ontwikkeld in het kader van het Project Moderne Natuurkunde (PMN).

• Deeltjesinteracties (docentenversie) | Deeltjesinteracties (leerlingenversie)| Auteurs: Ed van den Berg & Dick Hoekzema.

Bronnen – De onderstaande boeken zijn een rijke bron van respectievelijk open vragen, concept cartoons, meerkeuzevragen en ordeningsvragen:

• Hewitt, P.G. (1998). Conceptual Physics (8^th Edition). Reading, MA: Addison Wesley Longman.
• Keogh, B. & Naylor, S. (2002). Concept cartoons in science education. Sandbach: Millgate House.
• Mazur, E. (1997). Peer instruction – A user’s manual. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• O’Kuma, T.L., Maloney, D.P. & Hieggelke, C.J. (2004). Ranking Task Exercises in Physics. London: Pearson Education.

Op de handboekwebsite staat bij een deel van de paragrafen van hoofdstuk 4 (paragraaf 4.2.1 t/m 4.2.4 en 4.2.6 t/m 4.2.8) een verzameling begripsvragen in de vorm van meerkeuzevragen, tekenvragen, open vragen en ordeningsvragen voor gebruik (naar eigen inzicht) bij formatieve toetsing en feedback, voor een groot deel ontleend aan de bovengenoemde bronnen.

Waar mogelijk wordt in de paragrafen van hoofdstuk 4 verwezen naar artikelen over de resultaten van vakdidactisch onderzoek naar leerlingdenkbeelden in specifieke leerstofdomeinen en/of instrumenten (zoals vragenlijsten) die bij dat onderzoek gebuikt zijn. Ook die instrumenten vormen een bron voor begripsvragen.

Hulpmiddelen

 Formatief evalueren – De toolkit op de SLO-website Formatief evalueren geeft handige instrumenten en documentatie die direct in de praktijk van klas en opleiding te gebruiken is. Op de website van Ecent staat een korte beschrijving van de toolkit:

• Schalk, H. (2019). Toolkit Formatief Evalueren vernieuwd en uitgebreid. Utrecht: Ecent.

De artikelen hieronder gaan in op de cyclus van formatief evalueren in drie of vijf fasen.

• Van Rossum, J. (2019). Formatief toetsen draagt bij aan diepgaand leren – Scrum@school reguleert en structureert formatief toetsen. NVOX 44(2), 70-71.
• Schalk, H. & Van den Berg, E. (2019). Snelle feedback – Leerwinst voor leerlingen en leraren. NVOX 44(3), 156-157.

Cursusactiviteiten

• Begripsontwikkeling, formatieve toetsing en feedback