Literatuur

• Coe, M.A. (2000). The 5E Learning Cycle Model. Wichita Falls, Tx: Midwestern State University.
• Damsma, W., Van Eijck, T., Van Gelderen, J. & Snelder, E. (2015). Onderzoekende en ontwerpende lessenseries. Amsterdam: Pabo HvA.
• Greven, J. & Letschert, J. (2006). Kerndoelen primair onderwijs. Den Haag: ministerie OCW.
• Harlen, W. & Qualter, A. (2014). The Teaching of Science in Primary Schools. London: Routledge.
• Kruit, P. (2016). Het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden bij kinderen op basisscholen in de groepen 6, 7 en 8. Amsterdam: HvA, Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding.
• Liem, T.L. (1987). Invitations to Science Inquiry. Lexington, Mass: Ginn Press.
• Naylor, S., Keogh, B. & Downing, B. (2007). Argumentation and primary science. Research in Science Education 37(1), 17-39. Zie ook de website www.millgatehouse.co.uk.
• NGSS (2012). Next Generation Science Standards. Washington, DC: National Academic Press.
• OECD (2003). The PISA 2003 Assessment Framework. Paris: OECD.
• Van den Berg, E. & van der Veen, A. (2011). Onderzoeken op de basisschool?! NVOX 36(8), 394-395.
• Van den Berg, E., Bom, P., Frederik, I. & Marell, J. (2013). Onderzoeken en ontwerpen met 4- tot 14-jarigen: Inspirerende praktijkvoorbeelden. Meppel: NVON.
• Van den Berg, E. (2014). De proefjeskist van Emy en Jamie. NVOX 39(3), 104-105.
• Van Graft, M., Klein Tank, M. & Beker, T. (2014). Wetenschap & technologie in het basis- en speciaal onderwijs. Richtinggevend leerplankader bij het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld. Enschede: SLO.
• Van Graft, M., Klein Tank, M. & Verheijen, S. (2015). Een nieuw verblijf! Enschede: SLO.
• Van Keulen, H. (2009). Drijven en Zinken. Wetenschap en techniek in het primair onderwijs. Sittard: Fontys Pabo Limburg.
• Wiggers, R. (2007). Kleuters in de klas. NVOX 33(6), 169-171.

Achtergrond

NGSS – De website van de Amerikaanse National Academy of Sciences geeft veel gratis ondersteunende documenten en achtergrondliteratuur over de Next Generation Science Standards.

Talentkracht – De website Talentenkracht laat met filmpjes zien wat 3- tot 6-jarige basisschoolleerlingen kunnen.

Leerkrachten en de Pabo – De tijd voor W&T op de meeste Pabo’s is minimaal, ongeveer 200 studielasturen voor natuurwetenschap, milieu en techniek (Van Graft, 2003) op een totaal van 6000 uur voor een studieprogramma van vier jaar. Met de huidige nadruk op rekenen en taal is het onwaarschijnlijk dat er meer Pabo-tijd vrijkomt voor W&T. Wel experimenteren veel Pabo’s, waaronder de Hogeschool van Amsterdam en de Ipabo, met een minor voor W&T of een bètaprofilering of andere specialisaties om OOL en/of W&T meer aandacht te geven. Ook is er nationaal een opleiding ontwikkeld voor Onderwijskundig Expert Wetenschap en Techniek en Onderzoekend en Ontwerpend Leren.

• Van Graft, M. (2003). Natuurkunde in de basisschool?! In J. Kortland, J. Hellemans & F. Budding (Red.), Verslag WND-conferentie 2002: Natuurkunde uitlijnen. Utrecht: WND.

Vakdidactiek – Er zijn uitstekende boeken voor vakdidactiek op het niveau van de basisschool. Het boek Praktische didactiek voor natuuronderwijs (De Vaan & Marell, 2012) wordt al vele jaren in verschillende edities gebruikt als vakdidactiekboek op alle Pabo’s en is niet alleen een leerboek, maar ook een rijk naslagwerk. Een goed alternatief is het boek Wetenschap en techniek op de basisschool (Van Keulen & Oosterheert, 2016). Beide boeken zijn ook vanuit internationaal perspectief up-to-date.

• De Vaan, E. & Marell, J. (2012). Praktische didactiek voor natuuronderwijs (7^e editie). Bussum: Coutinho.
• Van Keulen, H. & Oosterheert, I. (2016). Wetenschap en techniek op de basisschool (2^e editie). Groningen: Noordhoff.

Het artikel hieronder beschrijft een pedagogisch-didactisch raamwerk waarmee leerkrachten hun leerlingen kunnen begeleiden tijdens de verschillende fasen van onderzoekend leren (zoals het opzetten en uitvoeren van onderzoek, het concluderen en het presenteren van uitkomsten) door aandacht te besteden aan conceptuele, procedurele en sociale kennis en kennis van wetenschap.

• Van Uum, M., Verhoeff, R. & Peeters, M. (2016). Kennisgebieden als focus van begeleiding bij onderzoekend leren. Utrecht: Ecent.

Lespraktijk – De artikelen hieronder geven praktijkvoorbeelden van het gebruik van concept cartoons als aanzet voor het doen van onderzoek door basisschoolleerlingen.

• Van den Berg, E., Kruit, P. & Van der Veen, A. (2015). Concept cartoons als opstap naar onderzoek. Oefeningen in bedenken van onderzoek. NVOX 40(2), 94-95.
• Kruit, P., Wu, F. & Van den Berg, E. (2013). Kinderen aan het experimenteren zetten via concept cartoons. TDβ 30, 27-48.

Lesmaterialen

Lesactiviteiten – Ideeën en suggesties voor lesactiviteiten zijn te vinden op de websites: Proefjes.nl (zeker ook bruikbaar voor onderbouw vmbo/havo/vwo), Nuffield Primary Science en Science 5-13. Daarnaast zijn er twaalf universitaire wetenschapsknooppunten, elk met eigen websites, lesmateriaal en aanbod van begeleiding.
De SLO-website Orientatie op jezelf en wereld geeft niet alleen suggesties voor lesactiviteiten, maar ook leerlijnen.

Het artikel hieronder geeft een overzicht van de verschillende Nederlandse initiatieven en daarmee bronnen voor lesactiviteiten voor natuurwetenschap op de basisschool.

• Pollmann, A. (2016). Jonge kinderen en natuurwetenschap. NVOX 41(7), 366-367.

Hulpmiddelen

Meetinstrumenten – Om W&T/OOL-onderwijs serieus te nemen, moet het mogelijk zijn om resultaten van dat onderwijs – de onderzoeks- en ontwerpvaardigheden van leerlingen – te meten. In een door het Platform bèta/techniek gesponsord programma zijn vijf teams bezig met ontwikkeling en onderzoek naar het meten van onderzoeks- en ontwerpvaardigheden. Deze projecten zullen uiteindelijk resulteren in een gereedschapskist met instrumenten die ook interessant is voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs.

Boonstra et al (2012) produceerden een instrument in de vorm van rubrics waarmee OOL-vaardigheden van leerlingen kunnen worden geëvalueerd. Een verbeterde versie werd geëvalueerd door Van Keulen & Slot (2014) en is ook interessant voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs.

• Boonstra, M., Gielen, M. & Joosten, F. (2012). Vaardighedenlijst onderzoeken en ontwerpen. Rotterdam: CED-Groep.
• Van Keulen, H. & Slot, E. (2014). Excellentiebevordering door middel van onderzoekend en ontwerpend leren: Vaardigheden Rubrics Onderzoeken en Ontwerpen (VROO). Den Haag: School aan Zet.

Kruit (2016) ontwikkelde een schriftelijke toets en een praktische toets (een soort mini-onderzoek ofwel performance assessment) om onderzoeksvaardigheden te meten plus een lessenserie om deze vaardigheden te ontwikkelen. Hiermee is in het voorjaar van 2016 geëxperimenteerd in 32 schoolklassen (groep 7 en 8).

• Kruit, P. (2016). Het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden bij kinderen op basisscholen in de groepen 6, 7 en 8. Amsterdam: HvA, Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding.